Davranışçı Terapi Nedir?
Davranışçı terapi, psikolojik sorunların öğrenilmiş davranışlardan kaynaklandığını ve bu davranışların değiştirilebileceğini temel alan bir psikoterapi yaklaşımıdır. Bilişsel-davranışçı terapi (BDT) gibi modern yöntemlerle birleşse de, klasik davranışçı terapi teknikleri hâlâ yaygın olarak kullanılmaktadır. İşte başlıca davranışçı terapi çeşitleri ve kullanım amaçları:
1. Klasik Koşullama Temelli Terapiler
- Sistematik Duyarsızlaştırma: Fobiler ve kaygı bozukluklarında kullanılır. Amaç, korkulan nesne veya duruma karşı kademeli olarak duyarsızlaşmayı sağlamaktır.
- Tepki Önleme: Özellikle obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) tedavisinde kullanılır. Zorlayıcı davranışların (kompulsiyonlar) engellenmesi yoluyla kaygının azaltılmasını hedefler.
- İtici Koşullama: Alkol bağımlılığı veya istenmeyen cinsel davranışlar gibi sorunlarda, belirli uyaranlara karşı olumsuz tepkiler geliştirilmesini amaçlar.
2. Edimsel Koşullama Temelli Terapiler
- Token Ekonomi Sistemi: Özellikle kurumlarda (okul, hastane) ve çocuklarda davranış değişikliği sağlamak için kullanılır. İstenen davranışlar ödüllendirilir, istenmeyenler cezalandırılır.
- Biçimlendirme: Karmaşık davranışların kademeli olarak öğretilmesinde kullanılır. Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde sıklıkla uygulanır.
- Zaman Aralıklı Olarak Pekiştirme: Davranışın sürdürülmesi için değişken aralıklarla ödül verilir. Bağımlılık tedavisinde etkilidir.
3. Gözlemsel Öğrenme Temelli Terapiler
- Model Alma: Sosyal beceri eksikliği veya korkularda kullanılır. Bireyin, bir modeli gözlemleyerek yeni davranışlar öğrenmesini sağlar.
- Rol Yapma/Sosyal Beceri Eğitimi: Sosyal etkileşimde zorluk yaşayan bireylerde, pratik yoluyla uygun davranışların geliştirilmesini hedefler.
4. Diğer Davranışçı Teknikler
- Taşırma (Flooding): Fobi tedavisinde, bireyi korkulan uyaranla uzun süreli ve yoğun şekilde yüzleştirerek kaygıyı azaltmayı amaçlar.
- Duygusal Tepki Önleme: Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi durumlarda, travmatik anılara verilen duygusal tepkilerin kontrol altına alınmasını sağlar.
- Gevşeme Eğitimi: Kaygı ve stres yönetimi için kullanılır. Derin nefes alma ve kas gevşetme tekniklerini içerir.
Genel Amaçlar ve Kullanım Alanları
Davranışçı terapiler genellikle şu amaçlarla kullanılır: - Fobi, panik atak ve kaygı bozukluklarının tedavisi
- OKB ve TSSB gibi travma kaynaklı sorunların yönetimi
- Bağımlılık tedavisi ve öfke kontrolü
- Sosyal beceri eksikliklerinin giderilmesi
- Otizm ve diğer gelişimsel bozukluklarda davranışsal müdahaleler
Davranışçı terapiler, ölçülebilir ve somut sonuçlar üretmesi nedeniyle birçok psikolojik sorunda etkili bir yaklaşım olarak kabul edilmektedir. Ancak, bireyin ihtiyaçlarına göre diğer terapi yöntemleriyle birleştirilmesi önerilebilir. |
