Kemoterapi portu neden takılır ve nasıl bir işlem?

Kemoterapi portu (tıbbi adıyla "port kateter" veya "implantabl venöz port"), uzun süreli ve tekrarlayan damar yolu gerektiren tedavilerde (başta kemoterapi olmak üzere) kullanılan, cilt altına cerrahi olarak yerleştirilen küçük bir medikal cihazdır. Port, bir silikon hazne (rezervuar) ve ince, esnek bir kateterden oluşur. Bu sistem, ilaçların doğrudan büyük bir merkezi toplardamara (genellikle köprücük kemiği altındaki superior vena kava) ulaşmasını sağlar. Dışarıdan bakıldığında cilt altında hafif bir çıkıntı şeklinde fark edilebilir.

Port takılmasının temel amacı, uzun süreli damar yolu erişimini güvenli, konforlu ve etkili bir şekilde sağlamaktır. Başlıca nedenleri şunlardır:

• Damar Koruma: Kemoterapi ilaçları genellikle oldukça tahriş edicidir ve küçük damarlardan verildiğinde damar çevresindeki dokularda hasara (ekstravazasyon) neden olabilir. Port, ilacı doğrudan büyük bir damara ve hızlı kan akışına taşıyarak bu riski büyük ölçüde ortadan kaldırır.
• Tekrarlayan İğne Girişimlerini Önleme: Kemoterapi, kan alma, kan ürünü veya antibiyotik transfüzyonu gibi işlemler haftalar veya aylar boyunca sık sık gerektiğinden, her seferinde yeni bir damar yolu açmak zor ve ağrılı olabilir. Port sayesinde tüm bu işlemler için tek bir giriş noktası kullanılır.
• Hasta Konforu: Port, cilt altında olduğu için günlük yaşamda (banyo, yüzme vb.) kullanımı kısıtlamaz. İşlem sırasında sadece portun üzerindeki deriye ince bir iğne (Huber iğnesi) batırıldığı için ağrı, kolunuzdaki bir damar yolu açılmasına kıyasla çok daha azdır.
• Güvenilirlik: Dışarıdan takılan merkezi kateterlere (PICC hattı gibi) göre enfeksiyon riski daha düşüktür çünkü tamamen cilt altındadır ve bakım gerektirmez.

Port takma işlemi, genellikle girişimsel radyoloji ünitesinde veya ameliyathanede, lokal anestezi altında yapılan kısa süreli (yaklaşık 30-60 dakika) bir cerrahi işlemdir. İşlem genel anestezi gerektirmez, hasta uyanıktır ancak işlem bölgesi uyuşturulur.

• Hazırlık: Hasta sırtüstü yatırılır. Genellikle göğüs bölgesi (kürek kemiği hizasında, köprücük kemiğinin altı) temizlenir ve steril örtü ile kapatılır. Lokal anestezik enjeksiyonu ile bölge uyuşturulur.
• Kesi ve Kateter Yerleştirme: Cerrah, köprücük kemiği altında yaklaşık 2-3 cm'lik bir kesi yapar. Aynı bölgede veya boyunda ikinci bir küçük kesiden, kateter (ince, esnek tüp) bir toplardamara (genellikle juguler ven) ilerletilerek kalbe yakın büyük bir damara (superior vena kava) yerleştirilir. Bu işlem genellikle ultrason veya floroskopi (röntgen) rehberliğinde yapılarak doğru pozisyon sağlanır.
• Port Haznesinin Yerleştirilmesi: Portun silikon haznesi, ilk kesi bölgesinde cilt ile göğüs kası arasında oluşturulan bir cep içine yerleştirilir. Haznenin üst yüzeyi cilde yakın olacak şekilde dikilerek sabitlenir.
• Bağlantı ve Kapatma: Kateterin diğer ucu, cilt altından tünellenerek port haznesine bağlanır. Kesiler dikiş veya doku yapıştırıcısı ile kapatılır.
• Son Kontrol: İşlem sonunda genellikle porttan kontrast madde verilerek floroskopi ile kateterin doğru yerde olduğu ve sistemin çalıştığı teyit edilir.

İşlem Sonrası ve Portun Kullanımı

Özetle

Kemoterapi portu, kanser tedavisi gören hastaların yaşam kalitesini artıran, damarlarını koruyan ve tedavi sürecini çok daha az ağrılı ve güvenli hale getiren önemli bir tıbbi yeniliktir. İşlem nispeten basit olup, sağladığı faydalar hastalar için oldukça değerlidir.